معرفی پلتفرم جیتو (jito)

پروژه جیتو (jito) یکی از پیشگامان این حوزه می باشد که با نوآوری در این زمینه توانسته کاربران زیادی را جذب خود کند. جیتو نتورک (Jito Network) یک پروتکل لیکویید استیکینگ بدون مجوز است که توسط جیتو لبز (Jito Labs)، یک اپراتور نود اصلی شبکه سولانا، راه‌اندازی شده است.

این پروتکل قصد دارد با توزیع عادلانه پاداش ارزش قابل استخراج ماینر، اثرات منفی MEV را کاهش دهد و شبکه را به سمت تمرکززدایی هدایت کند. قبل از اینکه برویم سراغ نحوه عملکرد جیتو، لازم است اشاره مختصری به لیکویید استیکینگ و ارزش قابل استخراج ماینر داشته باشیم.

لیکویید استیکینگ (Liquid Staking) درواقع راه‌حلی برای رفع مشکل عدم دسترسی به نقدینگی در سرویس‌های استیکینگ است. در این حالت سپرده‌گذار در ازای توکن‌هایی که در استخر قفل‌ می‌کند، دارایی‌ توکنیزه‌شده (به اصطلاح LST) می‌گیرد و می‌تواند از آن‌ها به عنوان وثیقه در سایر فرصت‌های سرمایه‌گذاری و معاملات استفاده کند. ارزش قابل استخراج ماینر (MEV) هم به حداکثر مقدار درآمدی گفته می‌شود که ماینر می‌تواند از طریق دستکاری ترتیب تراکنش‌ها در یک بلاک به‌دست بیاورد. استخراج MEV باعث افزایش ازدحام و در نتیجه افزایش کارمزدهای شبکه می‌شود که به نفع ماینر یا ولیدیتور و به ضرر کاربران است.

استقبال کاربران از زمان راه‌اندازی این پروتکل در سال گذشته، باعث افزایش قابل‌توجه ارزش کل قفل‌شده استخر لیکوئید استیکینگ JitoSOL شده است. این رشد قابل توجه، جیتو را به دومین پروتکل بزرگ سولانا از نظر TVL تبدیل کرده است و بعد از مرینید (Marinade) قرارگرفته است.

تاریخچه و بنیان گذار پلتفرم جیتو (jito)

در هفتمین روز از آخرین ماه سال ۲۰۲۳ ارز جیتو (jito) به صورت ایردراپ به کاربران داده شد و تنها یک روز بعد در تمامی صرافی های معتبر این ارز لیست شد و به طور رسمی پروژه jito شروع به فعالیت کرد. این پروژه توسط بزرگترین ولیدیتور شبکه سولانا یعنی jito labs پیاده سازی و اجرا شده است.

می توان گفت ایده پروژه جیتو (jito) را یکی از بنیان گذاران و مدیرعامل فعلی jito labs آقای Lucas Bruder با همراهی آقای Zano Shermani مدیر ارشد فناوری jito labs ارائه دادند. این دو از یک پروتکل جدید به نام Stake Net حرف زدند که در نهایت باعث ایجاد پروژه jito شد.

جیتو (jito) چطور کار می‌کند؟

این شبکه شرایطی را فراهم کرده است تا کاربران بتوانند توکن بومی بلاکچین سولانا (SOL) را در استخر لیکویید استیکینگ جیتو سپرده‌گذاری کنند و در عوض توکن جیتوسول (JitoSOL) بگیرند. بنابراین کاربر در مدت زمان قفل دارایی به نقدینگی توکن JitoSOL دسترسی دارد و می‌تواند از آن‌ها در سایر برنامه‌های دیفای استفاده کند.

از طرف دیگر استخر استیک جیتو، دارایی‌های استیک‌شده را به ولیدیتورهایی واگذار می‌کند که از طریق تغییر ترتیب تراکنش‌ها، آربیتراژ و سایر استراتژی‌ها سود به‌دست می‌آورند. این ولیدیتورها که اصطلاحا به آن‌ها “MEV- enabled Validator” گفته می‌شود، فضای بلاک را به مزایده می‌گذاراند و پاداش MEV را می‌گیرند. سپس بخشی از این پاداش مجددا بین سپرده‌گذاران و در قالب درصد سود سالیانه (APY) توزیع می‌شود. به این ترتیب دارندگان JitoSOL علاوه بر دریافت پاداش استیک از پاداش‌های MEV هم بهره‌مند می‌شوند.

امنیت پلتفرم جیتو (jito)

می توان امنیت این پروژه را از دو زاویه بررسی کرد، یکی امنیت داخلی خود پلتفرم و دیگری بلاکچین سولانا که این پروژه روی آن ایجاد شده است. ابتدا امنیت خود پروژه را بررسی می کنیم، قراردادهای هوشمند این پروژه توسط سه نهاد: Quantstamp و Neodyme و Kudelski مورد بررسی قرار گرفته و باگ های تشخیص داده شده نیز بر طرف شده است. خوب است بدانید خود بنیاد سولانا ارتقای امنیت این پروژه را بر عهده گرفته است.

همچنین اداره امور این پلتفرم نیز توسط اعضای فعال در این پروژه انجام می شود و به این صورت تمرکز زدایی در این پلتفرم حائز اهمیت است.

اما یک مورد که باعث نگرانی می شود آن است که با بررسی کیف پول هایی که ارز جیتو (jito) را نگهداری می کنند متوجه شدیم که بیش از ۶۰% از این ارز در اختیار ۳ کیف پول می باشد و همین موضوع باعث می شود که مالکان این سه کیف پول نفوذ بیشتری در رای گیری ها و اداره پروژه داشته باشند.

اما اجازه بدید تاثیر گذاری بلاکچین سولانا که میزبان این پروژه است را بررسی کنیم. دوستان بلاکچین سولانا شبه متمرکز است و این موضوع باعث می شود تمامی پروژه هایی که روی این شبکه فعالیت می کنند تحت تاثیر قرار بگیرند. برای مثال زمانی که بلاکچین سولانا مورد حمله هکرها قرار گرفت و برای مدت کوتاهی از دسترس خارج شد، هیچ تراکنشی روی شبکه سولانا انجام نمی شد. در نتیجه پروژه جیتو (jito) نیز مانند سایر پروژه ها به صورت موقتی غیرفعال شدند.

توکن جیتو (jito) چیست؟

راه‌اندازی ارز دیجیتال جیتو گام مهمی برای توسعه جیتو (jito) است؛ زیرا از آن به عنوان پاداش برای مشارکت‌کنندگان اولیه و اعطای قدرت حاکمیت به کاربران پروتکل استفاده می‌شود. به این ترتیب دارندگان توکن جیتو می‌توانند بر حسب قدرت حاکمیتی خود در تعیین پارامترهای کلیدی نظیر نظارت بر درآمد، تنظیم کارمزدهای استخر لیکویید استیکینگ و مدیریت خزانه جیتو (jito) سهیم باشند.

جیتو (JITO) یک پروتکل لیکویید استکینگ روی شبکه سولانا است. مهم‌ترین هدف این پروتکل بهینه‌سازی فرآیند لیکویید استیکینگ و بازار MEV است تا از اثرات منفی نظیر ازدحام شبکه و ایجاد تراکنش‌های اسپم جلوگیری کند. همچنین قصد دارد با استفاده از پروتکل StakeNet فرآیند لیکویید استیکینگ را به سمت تمرکززدایی هدایت کند. کاربران جیتو می‌توانند با استیک ارز دیجیتال SOL، توکن JTO SOL دریافت کنند؛ این یعنی کاربر همزمان به نقدینگی دارایی دسترسی دارد و می‌تواند از طریق دریافت پاداش استیک و پاداش MEV درآمد غیرفعال به‌دست بیاورد. جیتو توانسته بعد از Marinade به دومین پروتکل بزرگ سولانا از نظر TVL تبدیل شود.