زنجیره‌های جانبی (Sidechains) در ارزهای دیجیتال، ساختارهایی هستند که به کمک آنها امکان انتقال و تبادل دارایی‌ها بین زنجیره‌های مختلف ارزهای دیجیتال را فراهم می‌کنند.

با استفاده از زنجیره‌های جانبی، کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را از یک زنجیره اصلی به زنجیره جانبی انتقال داده و در آنجا عملیات موردنظر را انجام داده و سپس دارایی‌های خود را به زنجیره اصلی بازگردانند.

زنجیره‌های جانبی به کمک تکنولوژی‌هایی مانند "مقررات هوشمند" (smart contracts) و "هش‌های دوطرفه" (two-way pegs) کار می‌کنند. مقررات هوشمند مجموعه ای از قوانین و شروط برنامه نوشته شده در یک زنجیره است که عملکرد و تعامل بین زنجیره‌های جانبی و زنجیره اصلی را تعیین می‌کند. هش دوطرفه به کار می‌رود تا دارایی‌ها بین زنجیره‌های جانبی و زنجیره اصلی به صورت امن و قابل اعتماد منتقل شوند.

از مزایای استفاده از زنجیره‌های جانبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. مقیاس‌پذیری: با استفاده از زنجیره‌های جانبی، بارکشی زنجیره اصلی کاهش می‌یابد و قابلیت انجام تعداد بیشتری تراکنش در یک زمان را فراهم می‌کند.

۲. امنیت: زنجیره‌های جانبی می‌توانند امنیت بیشتری را در انتقال دارایی‌ها از زنجیره اصلی به زنجیره جانبی و بالعکس، ارائه دهند.

۳. قابلیت پیشرفت: زنجیره‌های جانبی می‌توانند برای انجام عملکردهای خاص و نوآورانه‌تر، از تکنولوژی‌های جدید استفاده کنند و برای افزایش کارایی و قابلیت استفاده از ارزهای دیجیتال، توسعه یابند.

معمولاً زنجیره‌های جانبی به عنوان یک راه برای حل مشکلات موجود در زنجیره اصلی ارزهای دیجیتال استفاده می‌شوند و به کاربران امکانات بیشتری را در تبادل و استفاده از ارزها ارائه می‌دهدر تکمیل اطلاعات قبلی، زنجیره‌های جانبی (Sidechains) به عنوان پلی برای ارتباط بین زنجیره‌های اصلی (Mainchains) و زنجیره‌های فرعی (Secondary Chains) در ارزهای دیجیتال استفاده می‌شوند. زنجیره اصلی معمولاً یک زنجیره بلوکی پایه است که ارز دیجیتال اصلی در آن به صورت اصلی عمل می‌کند، مانند بیتکوین.

زنجیره‌های جانبی به عنوان زیرمجموعه‌های مستقل از زنجیره اصلی عمل می‌کنند و قابلیت انجام تراکنش‌های مختلف و اجرای قوانین و قواعد متفاوت را دارند. این زنجیره‌ها می‌توانند به صورت موازی با زنجیره اصلی کار کنند و به ارزهای دیجیتال دیگر وجود داشته باشند که قوانین و ویژگی‌های خاص خود را دارند.

زنجیره‌های جانبی می‌توانند برای اهداف مختلفی استفاده شوند، از جمله:

۱. اجرای قوانین و قواعد مختلف: زنجیره‌های جانبی می‌توانند قوانین و قواعدی را اجرا کنند که در زنجیره اصلی وجود ندارد، مانند قوانین مربوط به حریم خصوصی، سرعت تراکنش، یا قابلیت‌های قرارداد هوشمند پیشرفته.

۲. ارائه امکانات جدید: برخی از زنجیره‌های جانبی می‌توانند امکانات جدید و نوآورانه‌تری را برای کاربران فراهم کنند، مانند امکان تجارت سریع‌تر، بازی‌های بلوکچین، یا اجرای قراردادهای هوشمند پیچیده.

۳. ارتقاء مقیاس‌پذیری: با استفاده از زنجیره‌های جانبی، می‌توان مشکلات مقیاس‌پذیری زنجیره اصلی را کاهش داد و به تعداد بیشتری تراکنش در یک زمان اجازه داد.

زنجیره‌های جانبی برای کاربران ارزهای دیجیتال امکانات بیشتری را فراهم می‌کنند و امکان انتقال دارایی‌ها و اجرای عملیات متنوعی را در ارزهای دیجیتال به وجود می‌آورند.

تعریف زنجیره های جانبی

در هسته خود، زنجیره جانبی یک بلاک چین موازی است که به طور مستقل از بلاک چین اصلی (که به آن زنجیره اصلی نیز گفته می شود) عمل می کند. به طور معمول، این ارتباط از طریق یک پل دو طرفه برقرار می شود و امکان انتقال یکپارچه دارایی های دیجیتال یا توکن ها را بین زنجیره اصلی و زنجیره جانبی فراهم می کند.

زنجیره های جانبی چگونه کار می کنند؟

زنجیره‌های جانبی (Sidechains) به عنوان زیرمجموعه‌هایی از زنجیره اصلی (Mainchain) عمل می‌کنند و قابلیت انجام تراکنش‌های مختلف و اجرای قوانین و قواعد متفاوت را دارند. آنها به کمک تکنولوژی‌هایی مانند مقررات هوشمند (smart contracts) و هش‌های دوطرفه (two-way pegs) کار می‌کنند. در ادامه، فرایند کار زنجیره‌های جانبی را توضیح می‌دهم:

1. انتقال دارایی‌ها: ابتدا، کاربران دارایی‌های خود را از زنجیره اصلی به زنجیره جانبی منتقل می‌کنند. این انتقال معمولاً از طریق یک هش دوطرفه انجام می‌شود. هش دوطرفه نوعی شناسه یا علامت است که از زنجیره اصلی به زنجیره جانبی و بالعکس منتقل می‌شود و تضمین می‌کند که دارایی‌ها به صورت امن و قابل اعتماد منتقل می‌شوند.

2. تراکنش‌ها در زنجیره جانبی: پس از انتقال دارایی‌ها به زنجیره جانبی، کاربران می‌توانند تراکنش‌های مختلف را در این زنجیره انجام دهند. این تراکنش‌ها معمولاً با استفاده از مقررات هوشمند (smart contracts) اجرا می‌شوند. مقررات هوشمند مجموعه‌ای از قوانین و شروط برنامه نوشته شده در زنجیره جانبی است که عملکرد و تعامل بین زنجیره جانبی و زنجیره اصلی را تعیین می‌کند.

3. همگام‌سازی با زنجیره اصلی: پس از انجام تراکنش‌ها در زنجیره جانبی، اطلاعات مربوط به این تراکنش‌ها باید با زنجیره اصلی همگام سازی شوند. این همگام‌سازی معمولاً توسط هش‌های دوطرفه صورت می‌گیرد. اطلاعات مربوط به تراکنش‌های انجام شده در زنجیره جانبی به هش دوطرفه الحاق می‌شوند و سپس به زنجیره اصلی منتقل می‌شوند. این عملیات به کمک قوانین تعیین شده در مقررات هوشمند انجام می‌شود.

4. بازگرداندن دارایی‌ها به زنجیره اصلی: در صورت نیاز، کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را از زنجیره جانبی به زنجیره اصلی بازگردانند. این بازگرداندن معمولاً با استفاده از هش‌های دوطرفه انجام می‌شود. هش دوطرفه مربوط به دارایی‌ها را در زنجیره جانبی بررسی می‌کند و سپس دارایی‌های متناظر در زنجیره اصلی را آزاد می‌کند تا کاربران بتوانند آنها را استفاده کنند.

به طور خلاصه، زنجیره‌های جانبی با استفاده از هش‌های دوطرفه و مقررات هوشمند، امکان انتقال دارایی‌ها از زنجیره اصلی به زنجیره جانبی، انجام تراکنش‌های مختلف در زنجیره جانبی و همگام‌سازی اطلاعات با زنجیره اصلی را فراهم می‌کنند. این فناوری به ارائه امکانات و قابلیت‌های متنوعی برای گسترش و بهبود عملکرد زنجیره بلاک‌ها کمک می‌کند.

مزایا و معایب زنجیره های جانبی

زنجیره‌های جانبی (Sidechains) مزایا و معایب خاص خود را دارند. در زیر، مزایا و معایب اصلی زنجیره‌های جانبی را می‌توانید بیابید:

مزایا:

1. مقیاس‌پذیری: یکی از مزایای اصلی زنجیره‌های جانبی، قابلیت بهبود مقیاس‌پذیری است. با انتقال تراکنش‌ها به زنجیره جانبی، بار سنگین تراکنش‌ها از زنجیره اصلی کاسته می‌شود و بار تراکنش‌های سبکتر در زنجیره اصلی بهبود می‌یابد.

2. انعطاف‌پذیری قوانین: زنجیره‌های جانبی به توسعه دهندگان اجازه می‌دهند قوانین و مقررات مورد نیاز خود را برای زنجیره جانبی تعریف کنند. این امکان به شرکت‌ها و توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد برنامه‌های خاص خود را روی زنجیره جانبی اجرا کنند بدون نیاز به تغییرات در زنجیره اصلی.

3. امنیت: زنجیره‌های جانبی می‌توانند امنیت بالاتری نسبت به زنجیره اصلی داشته باشند. با انتقال دارایی‌ها به زنجیره جانبی و اجرای تراکنش‌ها در آن، میزان امنیت و حفاظت اطلاعات متفاوتی فراهم می‌شود.

معایب:

1. پیچیدگی: زنجیره‌های جانبی ممکن است باعث پیچیدگی بیشتری در ساختار و عملکرد کلی شبکه بلاکچین شوند. مدیریت و همگام‌سازی بین زنجیره اصلی و زنجیره‌های جانبی ممکن است نیازمند تلاش و منابع بیشتری باشد.

2. مخاطرات امنیتی: با وجود امنیت بالاتری که زنجیره‌های جانبی ممکن است داشته باشند، وجود زنجیره‌های جانبی نیز می‌تواند به وجود مخاطرات امنیتی جدید منجر شود. حملات ممکن است بر روی زنجیره‌های جانبی صورت بگیرند و امنیت کلی سیستم را تهدید کنند.

3. وابستگی به زنجیره اصلی: زنجیره‌های جانبی به طور واضح وابسته به زنجیره اصلی هستند. اگر زنجیره اصلی با مشکلی روبرو شود یا عملکرد آن متوقف شود، زنجیره‌های جانبینیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند و عملکرد آنها متوقف شود یا از بین برود.

4. مشکلات همگام‌سازی: همگام‌سازی داده‌ها و وضعیت بین زنجیره اصلی و زنجیره‌های جانبی ممکن است چالش‌هایی را ایجاد کند. اطمینان از اینکه داده‌ها به طور صحیح و همزمان بین این دو بخش به اشتراک گذاشته می‌شوند، می‌تواند مشکلات فنی را به همراه داشته باشد.

5. پذیرش کاربران: زنجیره‌های جانبی نیازمند پذیرش کاربران و شرکت‌ها هستند تا بتوانند با موفقیت عمل کنند. اگر کاربران و شرکت‌ها به زنجیره اصلی تمایل داشته باشند و با زنجیره جانبی سازگار نباشند، استفاده از زنجیره‌های جانبی ممکن است با مشکلاتی مواجه شود.

نمونه‌هایی از پروژه‌های زنجیره جانبی

چندین پروژه مفهوم زنجیره‌های جانبی را پذیرفته‌اند، که هر کدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی را ارائه می‌کنند و نیازهای خاصی را در اکوسیستم بلاک چین برطرف می‌کنند. برخی از نمونه های قابل توجه عبارتند از:

1. پالیگان: Polygon از ترکیبی از زنجیره های جانبی برای افزایش مقیاس پذیری اتریوم با استفاده از Plasma چارچوب. هدف آن ارائه تراکنش های سریع و کم هزینه برای برنامه های غیرمتمرکز (DApps) است.

2. اسکیل: SKALE از زنجیره های جانبی الاستیک استفاده می کند تا به توسعه دهندگان پلت فرمی برای ساخت برنامه های غیرمتمرکز با عملکرد و مقیاس پذیری بالا ارائه دهد. تمرکز آن بر ارائه یک محیط مناسب برای توسعه دهندگان است.

3. Gnosis: Gnosis Chain از زنجیره جانبی xDai برای تسهیل تراکنش‌های سریع و پایدار استفاده می‌کند. این بر قابلیت استفاده تاکید دارد و اغلب برای برنامه‌هایی انتخاب می‌شود که نیاز به تراکنش‌های سریع و مقرون به صرفه دارند.

4. Loom Network: Loom Network در ایجاد بازی‌های مقیاس‌پذیر و برنامه‌های اجتماعی در بلاک چین تخصص دارد. از DPoS (Delegated Proof-of-Stake) به عنوان مکانیزم اجماع خود برای دستیابی به توان عملیاتی بالا استفاده می کند.